Pha loãng, bơm chậm

Hình ảnh: Đông đảo người dân chờ khám bệnh dẫn đến bác sĩ, y tá thường quá tải 

Nếu không tuân theo những qui tắc cơ bản nhất: pha loãng, bơm chậm... tiêm tĩnh mạch sẽ là cách tiêm thuốc gây tai biến cực nhanh cho bệnh nhân (trường hợp bệnh nhân có dị ứng với một trong các thành phần của thuốc hay chất lượng thuốc có vấn đề).

Ngành y tế, ban lãnh đạo bệnh viện chịu trách nhiệm về nguồn gốc, cách bảo quản, chất lượng thuốc... trước khi cho bệnh nhân sử dụng thuốc. Bác sĩ chịu trách nhiệm về chỉ định sử dụng thuốc. Y tá thực hiện đúng các yêu cầu khi tiêm thuốc, các yêu cầu đặc biệt của nhà sản xuất thuốc (nếu có). Chỉ cần không theo đúng một trong các bước này, tai biến sẽ xảy ra cho bệnh nhân ngay. 

Nếu chất lượng thuốc bảo đảm thì trách nhiệm của y tá, bác sĩ trong việc có tai biến khi tiêm thuốc cho bệnh nhân là khá lớn. Cái chết của hai người ở Tây Ninh sau khi tiêm thuốc vừa xảy ra giữa thời đại khoa học tiến bộ như hiện nay là điều khó chấp nhận.

Tôi xin phép có vài câu hỏi như sau:

* Các bác sĩ trước khi cho tiêm thuốc, có luôn hỏi bệnh nhân có dị ứng với thuốc hay thức ăn gì đặc biệt không? Sau đó sẽ thông báo lại cho y tá trực tiếp tiêm thuốc bệnh nhân (thông thường bệnh nhân có dị ứng với thức ăn - nhạy cảm - có thể dễ bị dị ứng với thuốc).

* Bất chấp bác sĩ có hỏi bệnh nhân hay không, y tá có luôn hỏi bệnh nhân về tiền sử dị ứng của họ trước khi tiêm thuốc không? Có cho bệnh nhân biết các dấu hiệu báo trước của sốc thuốc không (ngứa, chóng mặt, khó thở,...) để bệnh nhân thông báo kịp thời trong khi được tiêm thuốc?

* Các y tá có đọc kỹ tờ hướng dẫn cách pha từng loại thuốc, dung dịch cần để pha thuốc, thời gian tối thiểu để tiêm xong mũi thuốc không? Kể cả các tác dụng phụ của thuốc có thể xảy ra trong khi tiêm.

Giảm tải cho y tá

Bên cạnh đó, bệnh viện cần tạo một môi trường làm việc tốt nhất cho nhân viên. Một bác sĩ phải khám cho cả trăm bệnh nhân/ngày, hai y tá trực đêm với 70-80 bệnh nhân... khó có thể đòi hỏi họ làm tốt nhất cho bệnh nhân. Các trang thiết bị cần thiết, các lớp học nâng cao, chế độ lương bổng hợp lý...cũng góp phần không nhỏ trong việc thúc đẩy và buộc nhân viên y tế phải có trách nhiệm với công việc, với bệnh nhân.

Ví dụ: Thuốc Rocephin (ceftriaxone): nếu tiêm tĩnh mạch trực tiếp, phải pha với 10ml nước vô trùng (lọ 1g). Phải tiêm với thời gian 2-4 phút.

- Thuốc Augmentine (1g): chỉ tiêm tĩnh mạch. Không pha với dung dịch gluco, phải pha với ít nhất 30ml nước hay nước muối 0,9% vô trùng. Phải tiêm chậm ít nhất là 3 phút.

Mời quí vị đến các bệnh viện, cơ sở y tế xem có bao nhiêu phần trăm y tá thực hiện thao tác tiêm chậm này? Hiện nay thường thấy các y tá pha thuốc kháng sinh thông thường với 10ml nước (ít khi thấy 20ml) và bơm thuốc nhanh dưới 1 phút (tôi từng bị tiêm thuốc kiểu này).Với cách tiêm tốc độ này, khi phát hiện sốc xảy ra, việc cứu chữa bệnh nhân sẽ gặp nhiều khó khăn vì một lượng lớn thuốc đã bị đưa vào cơ thể, cộng với việc tiêm trực tiếp vào mạch máu sẽ góp phần làm tình trạng nguy kịch hơn.

Xin lưu ý lúc khởi đầu tiêm thật chậm với 1-2ml đầu tiên của thuốc, cần quan sát tình trạng bệnh nhân khi tiếp nhận thuốc. Với quá trình tiêm chậm và pha loãng thuốc sẽ làm giảm lượng thuốc vào cơ thể khi phát hiện những triệu chứng đầu tiên của sốc. 

Khi nghi ngờ bệnh nhân có dị ứng với thuốc (bệnh nhân không nhớ rõ), người ta sẽ pha loãng thuốc hơn nữa (>50ml) và dùng bơm tiêm tự động để bơm thuốc cho bệnh nhân (>30 phút). Vừa an toàn cho bệnh nhân, vừa có nhiều thời gian cho y tá.

* Mỗi khi tiêm thuốc cho bệnh nhân, y tá có mang theo hộp đựng thuốc chống sốc không? Y tá làm gì khi phát hiện bệnh nhân đi vào sốc?

* Đối với bệnh nhân điều trị ngoại trú, sau khi tiêm thuốc (đặc biệt là kháng sinh) có được dặn phải ở lại theo dõi tại chỗ từ 15-30 phút rồi mới về. Khi về nhà, nếu có những biểu hiện bất thường (chóng mặt, bủn rủn tay chân, khó thở...) phải quay lại bệnh viện ngay không?

Tôi tin rằng nếu tuân theo đúng những nguyên tắc cơ bản này sẽ giảm thiểu đến mức thấp nhất những tai biến nặng hay tử vong cho bệnh nhân (trong trường hợp bệnh nhân dị ứng với thuốc).

TRẦN THỊ MAI TRANG (nhân viên y tế Q.1, TP.HCM) - Tuoitre